توصیه هایی برای نگهداری فرش
خریداری و نگهداری فرش به دلایل مختلف میباشد. برخی فرش را به عنوان مفروش منازل و برخی به عنوان تابلو های تزیینی خریداری و استفاده مینمایند. امادر هر صورت برای افزایش دوام و عمر فرش رعایت برخی نکات همواره ضروری است. حتی صادرکنندگان و فروشندگان عمده فرش که مجبور هستند برای مدتی تعداد زیادی فرش را در انبارهای خود نگهداری نمایند، همچنین موزه هایی که فرشهای قدیمی و کهنه دستبافت را نگهداری مینمایند، ملزم به رعایت بسیاری از نکات خاص برای حفظ و تضمین سلامت فرش میباشند.
۱. در هنگام خرید قالی برای هر اتاق یا محلی دقت شود اندازه فرش بزرگتر از اندازه اتاق نباشد. در غیر اینصورت چاره ای نیست جز تا نمودن لبه های فرش که این امر باعث تاخوردگی کناره های فرش گردیده و پس از مدتی فرش از همان محلهاکیس شده و حتی ترک میخورد. حتی توصیه میشود اندازه فرش کمی کوچکتر از مساحت اتاق باشد زیرا عمومادر کنار اتاق و مقابل دیوار، صندلی، کمد و سایر وسایل منزل قرار میگیرد که فشار دایمی پایه های آنها باعث ساییدگی و سوراخ شدن حاشیه های کناری فرش میگردند. حتی به تجربه ثابت شده که مفروش نمودن اتاق با فرشهای کوچکتر، باعث زیبایی بیشتر اتاق میشود.
۲.زمینی که فرش برروی آن پهن میگردد نباید با مواد گچی و آهکی ساخته شده باشد. توصیه میشود کف زمین توسط سنگ یا سایر کف پوشهای دیگر همچون سرامیکهای جدید پوشیده گردند و بهتر است لای درزها و شکاف سنگها و سایر کف پوشها کاملا پوشیده و مسدود گردد تا محل زندگی حشرات مانند بید نگردند. حتی بهتر است رنگ کف پوش اتاقها ترجیحا سفید و روشن باشد.حشراتی مانند بید در مکانهای تاریک و سطوح تیره بهتر خود را مخفی مینمایند. در انبارهای بزرگ فرش بهتر است هر چند ماه یکبار تمام سطح زمین توسط مواد ضدعفونی کننده مانند د.د.ت و یا اسپریهای مخصوص ضدعفونی گردند.
۳. حتی الامکان از پهن نمودن فرش برروی موکت و سایر کف پوشهای لاستیکی خودداری گردد. الیاف موکت در مجاورت پشم مکان خوبی برای زندگی انواع حشرات میباشند.
۴. چنانچه از چند تخته فرش برای مفروش کردن اتاقها استفاده مینمایید باید به نحوی آنها راپهن کنید که لبه ها یا قسمتی از آنها برروی هم قرار نگیرد. این امر باعث حرکت و کیسی فرش میگردد. رعایت این امر حتی در مورد فرشهای ماشینی هم توصیه میگردد.
۵.از آویختن فرشهای تمام ابریشم برروی دیوارهای گچی کاملا پرهیز گردد.استمرار در مجاورت ابریشم و گچ باعث پوسیدگی ابریشم میگردد. این امر به ویژه در مورد قالیچه های تصویری و گران قیمت که فقط برای تزیین و نمایش به دیوار آویخته میشوند و عموما ابریشمی هستند توصیه میگردد.
۶. از قرار دادن اجسام سنگین مانند مبل، میز، صندلی، گلدان و … به طور مستقیم برروی فرش باید پرهیز نمود. این اجسام بر اثر فشار زیاد و مستمر برروی یک قسمت از فرش باعث میشود تا پرز فرش در آن قسمتها خوابیده شود و پس از مدتی سوراخ گردد.حتی الامکان سعی گردد از زیر پایه های مخصوص استفاده شود.
۷. نباید فرش را در محل تابش مستقیم نور خورشید قرار داد. به ویژه برخی از قسمتهای فرش که در جلوی پنجره ها قرار دارد همواره ساعات مشخصی از روز نور خورشید را دریافت میکنند.همانطور که گفته شده این امر باعث رنگ پریدگی همان قسمت از فرش میگردد. بهتر است محلهای آفتابگیر در فرش را با رواندازهای نخی یا کتانی پوشاند.
۸. بهتر است هر چند مدت فرش رادر محل خود چرخاند و جابه جا نمود. در غیر این صورت قسمتهایی که مقابل درهای ورودی اتاق قرار دارند بیشتر پاخور شده و زودتر ساییده میشوند.
۹. اگر چه نور مستقیم آفتاب برای مدت طولانی موجب پریدگی رنگ آن میگردد اما لازم است که هر چند وقت یکبار فرشهارا از داخل اطاق بیرون نمود و در معرض جریان هوا قرار داد و به اصطلاح فرش را هوا داد. مدت اینکار هیچگاه بیش از چند ساعت نیست و حداکثر نصف روز است. به ویژه آفتاب دادن پشت فرش بسیار حایز اهمیت است. پشت فرش محل مناسبی برای زندگی بید و موریانه و سایر حشرات است و همچنین انواع کپکها و قارچها نیز در محیط تاریک پشت فرش بهتر رشد مینمایند. نور آفتاب باعث نابودی همگی این عوامل گردیده و برای سلامت و عمر بیشتر فرش لازم است. هنگام هوا دادن فرش در مقابل نورخورشید باید چند مرتبه فرش را جارو یا برس کشید تا عوامل گفته شده بهتر از فرش خارج شوند. توصیه میشود چنانچه فرش در اتاقهای دربسته قرار دارد هفته ای یکبتر درها و پنجره ها را باز کرد و از نظر بیدخوردگب و سایر عوامل مانند رطوبت، هوای اتاق را کنترل نمود. بهتر است در انبارهای بزرگ فرش از تهویه های متعدد و مناسب استفاده گردد. زیرا هوای راکد نیز باعث رشد انواع قارچها و کپکها میگردد.
۱۰. برخی از انواع نورها برای فرش مضر هستند. به عنوان مثال الیاف ابریشم به دلیل پروتیینی بودن لیف آن، در مقابل اشعه ماوراء بنفش سریعا تخریب میگردد. به همین دلیل هیچگاه نبایدفرشهای ابریشمی و نیز حتی سایر فرشهای پشمی رادرمقابل این قبیل جریانهای نوری قرار داد.
۱۱. در هنگام نظافت اتاقها و گردگیری وسایل منزل درهای اتاق و پنجره هارا باز کنید تا غبار هوا از اتاق خارج شده و کمتر برروی فرش نفوذ کند. استفاده از جاروهای برقی نیز برای نظافت فرش چنانچه هر روز انجام پذیرد مطلوب نیست. توصیه میشود برای نظافت و جارو کردن فرش در ایام هفته از جاروی دستی معمولی استفاده گردد. و در هر ماه یکبار نیز از جاروهای برقی با قدرت مکندگی کم برای خارج کردن غبارهای درونی پرز فرش استفاده کرد.برخی هنگام جاروی فرش، ابتدا جارو راخیس کرده و سپس فرش را جارو میکنند. اینکار چنانچه هفته ای چندبار صورت پذیرد باعث ترکیب شدن غبارهای فرش با آب گردیده و در نهایت به صورت توده نازکی از گل در لابه لای فرش پنهان میماند و در بلند مدت باعث پوسیدگی آن میگردد. لازم به ذکر است در هنگام جارو نمودن فرش نباید مسیر حرکت آن با فشار و در جهت خلاف خواب فرش باشد زیرا این عمل به مرور باعق شکستگی خواب فرش میشود.
۱۲. انبارها و منازلی که رطوبت گیر هستند مکان مناسبی برای نگهداری و یا مفروش کردن توسط فرش نیستند. به خوبی میدانیم که رطوبت پس هز مدتی باعث کپک زدگی، رشد قارچ و در نهایت پوسیدگی فرش میگردد. در شهرها و مناطقی که جریان هوا به طور طبیعی مرطوب است توصیه میشود پس از ۳ الی ۶ سال فرشها را تعویض نموده تا قبل از پوسیدگی کامل و یا پاره شدن فرش بتوان چاره ای مناسب برای آن یافت.
۱۳. چنانچه فرش مورد نظر ما بسیار با ارزش است و به هر تقدیر به عنوان تابلو بر روی دیوار نصب میگردد، باید هر چند وقت یکبار آنها را از جای برداشته و پشت آن را بازدید کرد تا از وجود موریانه، بید و ….آگاهی یابیم. حتی بهتر است پشت فرش را نیز با برس تمیز و گردگیری نمود. از اتصال قالیهای تابلویی با میخ و سایر وسایل نوک تیز به دیوار اکیدا باید خودداری نمود. برای این منظور در موزه ها از گیره های خاصی استفاده میگردد که هیچگونه تاثیر نامطلوبی برروی فرش باقی نمیگذارد. از هر طرف دیگر بهتر است بین فرش و دیوار فاصله مناسبی قرار گیرد. برای این منظور میتوان قابهایی را طراحی نمود که چنین ویژگی را داشته باشند. حتی میتوان فرش را در میان دوجداره شیشه ای قرار داد و داخل قاب نمود. البته به نحوی که به پرزهای فرش فشاری وارد نگردد و بین فرش و جداره، فاصله کمی برای عبور جریان هوا وجود داشته باشد.
۱۴. چنانچه به هر دلیل صدمه ای به فرش وارد شد باید سریعا نسبت به ترمیم و رفوی آن اقدام نمود. تعلل در اینکار باعث میشود محل پارگب و یا پوسیدگی فرش به تدریج بیشتر شود و علاوه بر آن که کار ترمیم مشکلتر میگردد هزینه زیادی نیز در بر خواهد داشت.
۱۵. چنانچه به هر دلیل نیازی به استفاده از فرش نداریم و میخواهیم آن را در خانه نگهداری کنیم بهتر است قبل از جمع کردن آن مواد ضد بید مانند نفتالین یا تنباکو در لای فرش قرار دهیم. بهترین روش جمع کردن و نگهداری فرش لوله نمودن آن است و چنانچه اینکار با کمک ۲ الی۳ نفر انجام پذیرد فرش یکنواخت و منظم لوله میگردد. در غیر این صورت در سر قالی صاف نبوده و به صورت اریب و کج قرار میگیرد و در هنگام نگهداری ممکن است لبه های اضافی تاخورده و آسیب ببیند.
۱۶. پس از جمع کردن فرش به صورت لوله ای یا با تا کردن، بهتر است آن را در میان پارچه های کتانی یا نخی تمیز که ضد عفونی شده اند قرار داد تا از ورود گرد و خاک و سایر آلودگیهای هوا به درون آن جلوگیری شود و سپس آنرا باطنابی بست.
نویسنده:تورج ژوله
