دنیای اطراف ما سراسر رنگ است، بدون رنگ همه چیز تهی و بی معنی به نظر می رسد. زندگی سرشار از رنگ و جلوه های رنگ است. اهمیت و نقش رنگ در زندگی مفاهیم مختلف و متنوعی از آن را در ذهن مازنده میکند. نقش رنگ در زندگی و مسائل روزمره ای که با آن سرو کار داریم، آنقدرزیاد است که هیچگاه رنگ را به مفهوم یک واژه ناشناخته و غریب احساس نمیکنیم زیرا انسان معمولا وقتی یک مفهوم و یک واژه یا اصطلاح را نمیشناسد و یا در دانستن معنی آن تردید دارد به جستجوی مفهوم آن می پردازد.اما در مورد رنگ به نظر میرسد آن قدر بدیهی است که انسان احساس میکند چیزهای بسیاری از آن میداند و مفهوم روشنی از آن در ذهن دارد استفاده خلاقانه از رنگ درطراحی پارچه، لباس، مبلمان و تزئینات داخلی فضای زندگی روزانه میتواند به ریتم زندگی ما معنای عمیق تری بدهد.
رنگ از نظر پزشکی، هنری، فیزیکی و شیمیایی و صنایع مورد توجه فراوان قرار گرفته است. کاربرد هر رنگی به تنهایی و یا بهمراه با رنگ دیگر منظور خاصی را به بیننده القا میکند.
در قرن ۱۷میلادی نیوتن موفق شد با تجزیه نور سفید رنگهای طیف را بدست آورد. او کشف نمود که نور سفید شامل انواع اشعه است که هرگاه به طور جداگانه به شبکه چشم انسان برخورد نمایند احساس یک رنگ مجزا را به وجود خواهند آورد و اختلاط این اشعه ها بر روی شبکه چشم، رنگ سفید محسوس میسازد.
رنگهای درجه اول شامل رنگهای قرمز، آبی و زرد هستند که به آنها رنگهای اولیه و بنیادی نیز میگویند.
رنگهای درجه دوم شامل نارنجی، سبز و بنفش هستند که به آنها رنگهای ثانوی و تکمیلی و یا مکمل میگویند از ترکیب رنگهای فرعی نمیتوان رنگهای اصلی را بوجود آورد، ولی از ترکیل رنگهای اصلی، رنگهای مکمل به دست می آیند.
رنگهای درجه سوم که از مخلوط رنگهای اصلی با رنگهای درجه دوم حاصل میشوند. عبارتند از زرد نارنجی، قرمز نارنجی، قرمز بنفش، بنفش آبی، سبز آبی و سبز زرد.
انسان با مشاهده رنگها درجه حرارت را تشخیص میدهد، تجربه ثابت کرده که انسان میتواند به وسیله احساسش تا ۷ درجه گرما یا سرما را حس کند. هر وقت که با رنگ آبی یا سبز مواجه میشود احساس سردی و موقعی که قرمز نارنجی را میبینید گرما را حس میکنید.
آشنایی با هارمونی رنگها(هماهنگی رنگها)
هنگامی که درباره هارمونی رنگها صحبت میشود معمولا قضاوت روی اثر و عملکرد متقابل ۲یا تعداد بیشتری رنگ به عمل می آید.
آزمایشات و تجربیات متفاوت نشان میدهد که افراد نسبت به هماهنگی و یا عدم هماهنگی رنگها نقطه نظرهای متفاوتی دارند. اغلب از نظر مردم رنگهای هماهنگ آنهایی هستند که از یک خانواده میباشند و یا در عین تنوع با جلوه یکسانی خودنمایی کنند و یا رنگهایی که بدون تضاد در مجاورهم قرار بگیرند.
تاثیرات بصری و روانی رنگها
نه تنها رنگهایی که برای تزئین دکوراسیون خانه خود استفاده میکنید روی حس و حال شما تاثیر میگذارد بلکه روی انرژی، خلاقیت، آرزو و میزان یادگیری نیز تاثیر گذار است.
رنگها میتوانند نمادها و نشانه های متناسب با زندگی، نوع تفکر و اعتقادات جوامع و آدمها باشند. گاهی یک علامت با یک رنگ خاص به صورت قراردادی در جامعه ای ماندگار میشود و معنی ویژه ای پیدا میکند.مثل علایم راهنمایی و رانندگی که براسای نوعی از توافق به صورت قراردادی وضع شده اند.
رنگ زرد
رنگ زرد در حالت خلوص روشن ترین و درخشان ترین رنگهاست که در طبیعت نیز انواع آن دیده میشود. زرد از نظر روشنایی به سفید نزدیک است و در اختلاط با سفید از خود مقاومت نشان میدهد. در حالی که در ترکیب با سیاه و یا هر رنگ تیره دیگری به سرعت تغییر ماهیت داده و به تیرگی می گراید.
زرد درخشان نمادی از دانش، فهم انسانی، روشنایی معنوی و نور الهی است. اما به محض تیره شدن ناپایداری، تردید، شک و بی اعتمادی را نشان میدهد. زرد طلایی، نیرو، درخشش غیرمادب و شفاف و بی وزنی را نشان میدهد که به صورت هاله ای فروزان سیمای مقدسین را دربرگرفته است. رنگ زرد وقتی در مجاورت رنگهای دیگر قرار میگیرد حالات مختلفی را به وجود می آورد. در کنار نارنجی روشنتر به نظر می رسد و به شدت می درخشد و در کنار قرمز که قرار میگیرد به جلال و شکوهش اضافه میشود. درخشش زرد روی رنگ آبی به اوج میرسد و بر شدت خلوص و عمق رنگ آبی می افزاید و به جنبه روحانی آن تاکید میکند. رنگ زرد در کنار بنفش نهایت خلوص و درخشش خود را ظاهر می سازد و به حالتی نیرومند با انرژی شدید و رام نشدنی جلوه میکند.
رنگ زرد نیز تحریک کننده فعالیتهای ذهنی است، اما استفاده بیش از حد رنگ زرد شما را کمی حساس میکند. از آنجایی که کمک میکند تا حافظه شما فعالیت بیشتری داشته باشد تمرکز شما را افزایش داده و باعث زیاد شدن خلاقیت میشود. رنگ بسیار عالی برای استفاده در جایب که درس میخوانید، کارهای دستی انجام می دهید و یا روی پروژه های بزرگ کار میکنید، است. از زرد تیره دور بمانید چون ممکن است خلاقیت شما را از بین ببرد. در واقع میتوانید برای استفاده از رنگ زرد در اتاق، گلهای زرد تازه و یا یک ظرف پر از لیمو قرار دهید. زرد گرم و آفتابی، درخشان، مثبت و گیرا، شادی آور، امیدوار کننده، اشتها آور و الهام بخش و نشانه خوش آمد گویی است. استفاده از زرد ملایم، مثلا طلایی در اتاق ناهار خوری باعث تحریک اشتها میشود. رنگ کرم نباتی، شادو متناسب با روحیات بچه ها و نوجوانان است. این رنگ برای استفاده در مغازه های کوچک هم مناسب است کاربرد آن به تنهایی باعث عصبانیت و خشونت میشود، بنابراین بهتر است در ترکیب با سایر رنگها به کار رود.
رنگ قرمز
قرمز نهایت برافروختگی و انرژی درونی را ظاهر می سازد، نمادی است که زندگی، هیجان، قدرت و شورش انقلابی را نشان میدهد. قرمز رنگی است جذاب که نشاط جوانی و سرزندگی را جلوه گر میسازد و در عین حال نشانه ای از عشق آتشین و تمایلی مفرط به زندگی است. گرمی و حرارت قرمز وقتی با نارنجی مخلوط میشود به اوج میرسد و به نمادی از شورو شعله سوزان و برافروخته تبدیل میشود. وقتی به ارغوانی میگراید به نمادی از قدرت روحانی تبدیل میشود. قرمز همچنین نمادی از جنگ جویی، مقاومت و شور انقلابی است. قرمز در اختلاط با نارتجی و آبی از ظرفیت انعطاف پذیری بسیاری برخوردار میگردد و خود را بسیار مقاوم نشان میدهد. این رنگ وقتی با سفید مخلوط میشود همچون شعله ای فرو می میرد و به سردی می گراید. بر روی سیاه به لهیبی سوزنده و سرکش تبدیل میشود. رنگ قرمز حس پرخاشگرانخ و رومانتیک دارد. در استفاده از رنگ قرمز باید احتیاط کرد. ارجح است قرمز در دکوراسیون به صورت پراکنده در جاهای مختلف بکار رود. در منزل بهتر است در جاهای خاص مورد علاقه استفاده شود تا از این طریق آن بخش بیشتر در معرض توجه قرار گیرد.استفاده از رنگ قرمز در اطراف شومینه حتی اگر خاموش باشد نشانگر وجود گرماست. این رنگ، محیط را بسته تر کرده و حس صمیمیت را القا میکند. قرمز رنگ مناسبی برای اتاق خواب نیست چون مقدار تنفس را زیاد کرده و خواب و آرامش را کاهش میدهد. در مکانهای تجاری استفاده از مبلمان قرمز در فضای کاملا سفید همراه آویزهای قرمزبه حدی جاذب است که هرکس را واداربه نشستن میکند. در سالنهای آرایش و اتاق پرو نیز رنگ ایده آلی میباشد.
رنگ آبی
در مقابل شورو التهابی که از قرمز فوران میکند، آبی آرام و شکیبا جلوه میکند. رنگ آبی درون گرا و سرد است اما از نظر معنوی بسیار عمیق و احترام برانگیز است. از نیروی آسمانی و بیکرانه ای برخوردار است که میتواند مخاطبین خود را با تاملی درونی فرا بخواند. آسمان روز جلوه
سرزنده، فعال و با طراوت آبی را به نمایش میگذارد و آسمان شب عظمت و شکوه، آبی تیره بسیار عمیق و راز آمیز را معنی میکند به ویژه زمانی که ستاره های زردرنگ به روی آن میدرخشند عمق معانی و رازهای عالم را با سکوتی سرشار از معنویت منتشر میکند. وقتی آبی با سفید مخلوط میشود سردی آن دوچندان میشود و زمستان را بخاطر می آورد و روی زمینه سیاه، آبی خلوص و درخشش خود را به نمایش میگذارد. آبی آسمانی در کلاسهای مدارس بسیار محبوب است، برای اینکه بهره وری شعور و میزان خلاقیت فکری را بالا میبرد. این رنگ تاثیر آرامش دهنده ای دارد و سوخت و ساز بدن را کاسته و اشتها را از بین میبرد. زمانی که جلوی هیجانات بیش از اندازه زندگی شما گرفته شود آن وقت زمان زیادی برای اندیشیدن به جزئیات مهم خواهید داشت.
از رنگهای آبی تیره و بسیار روشن نباید در فضاهای کاری استفاده کرد.چون باعث سرکوب شدن فعالیت شما میشود. د عوض، رنگهای فیروزه ای، آبی متالیک و آبی آسمانی مناسب هستند. از رنگهای هم خانواده در کنار هم استفاده کنید. رنگ آبی رنگی با خاصیت قدرت و متمرکز کننده برای افراد بیش فعال و یا پریشان خاطر است که میتوان در سرتاسر اتاق از آن در سایه های مختلف و در ترکیب با رنگهای دیگر استفاده نمود.
رنگ سبز
سبز رنگ بهار و رویش طبیعت است. از آغاز بهار رنگ سبز روشن شاخ و برگ گیاهان با تلالوء و سرزندگی خود نشان طبیعت را به جسم و جان انسان منتقل میکند و تنوع رنگهای سبز نوشدن جاودانه طبیعت را نوید می دهند، سبز رنگ امید و زندگی دوباره است. این رنگ از تلفیق زردو آبی بوجود می آید، سبز در میان زرد گرم و آبی سرد رنگی میانه است. وقتی با آبی مخلوط شود بی نهایت سرد و فسرده میشود و در تلفیق با زرد، سرزنده ، فعال و گرم میشود.
رنگ نارنجی
نارنجی رنگ بلوغ، جوانی و شادابی است. رنگی سرخوش، وجدآور و پرنشاط است که تحمل آن به سادگی میسر نیست. اما در کنار سایر رنگها به سرزندگی آنها می افزاید و انرژی بصری بسیاری می پراکند. وقتی نارنجی با سفید مخلوط شود به شدت از انرژی آن کاسته میگردد و در اختلاط با سیاه خاموش اما عمیق میشود. حرارت نارنجی در کنار آبی به اوج خود میرسد و به کنتراست سرد و گرم با کیفیتی انکارناپذیر دامن میزند. نارنجی در اختلاط با آبی خاکستری های زیبا و گرمی به وجود می آورد. رنگ نارنجی با افزایش اکسیژن رسانی به مغز باعث تحریک فعالیت ذهنی شما میشود. همچنین به شما احساس قدرت، آمادگی بیشتری برای انجام کارهو میدهد.
رنگ نارنجی نماد قدرت است. اما اینگونه فکر نکنید که مجبور هستید همه دیوارها را با رنگ نارنجی ضخیم برای گرفتن تاثیر مورد نظرتان رنگ آمیزی نمایید. این رنگ میتواند بعنوان یک هارمونی در کنار رنگهای دیگر باشد. و همچنین میتوانید برای جلوگیری از افراط یک رنگ ملایم تر مثل هلویی، بهارنارنج، کدو تنبل و یا غروب آفتاب استفاده کنید و تنها یک دیوار را رنگ کنید و یا یک کوسن و اشیاء زینتی باشد. در مواردی همچون بیش فعالی، عصبانیت زود هنگام، پریشانی نباید از این رنگ استفاده نمود. اجتناب از رنگ آمیزی آشپزخانه با نارنجی، چون باعث باز شدن اشتها و گرسنگی بیشتر میشود. استفاده از این رنگ بعنوان یک رنگ گرم و شاد برای منزل افراد مسن و موسسات نگهداری از سالمندان بسیار مناسب است. نارنجی رنگ مناسبی برای مکانهایی است که افراد زیادی حضور دارند، زیرا تحریک پذیری، زودرنجی ، کج خلقی و خصومت بین افراد را کاهش میدهد و در بهبود رفتارهای اجتماعی موثر است.
رنگ بنفش
رنگی مرموز و ابهام برانگیز است که با تیرگی مبهم خود در مقابل صراحت و روشنایی زرد قرار میگیرد. براساس آن رنگ بنفش به قرمز یا آبی متمایل باشد. معانی و حالتهای متفاوتی به خود میگیرد. وقتی به ارغوانی میل میکند هراس انگیز و دهشت آور بنظر میرسد و وقتی به آبی میل میکند خیال انگیز و اسرارآمیز میشود. بنفش در ترکیب با سفید، قرمز و آبی از انعطاف پذیری بسیاری برخوردار است. اما وقتی تیره میشود هراس انگیز، موهوم و دلهره آورد می گردد. بنفش وقتی با سفید روشن شود زیبا و وجد آور به نظر میرسد.
رنگ بنفش مخلوطی از قرمز( مادی و زمینی) با آبی( معنوی و آسمانی) است و در حالتهای مختلف خود زمینی و آسمانی شورآمیز و تفکر برانگیز جلوه میکند.
علیرغم اینوه بنفش رنگ با شکوهی است در دکوراسیون داخلی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد و عموما به شکل کم رنگ یا یاسی به کار میرود. بنفش به خاطر ملایم بودن و آرامش بخشی، برای اتاق خواب دخترها مناسب است. بنفش رنگ خلاقی است و استفاده از آن در محیط های کارو آموزش مناسب است اگر در کنار زرد قرار بگیرد جلوه خاصی پیدا میکند و حس قوی ای را القا میکند. استفاده از این رنگ بعنوان پارچه مبلمان ناهار خوری هم میتواند تاثیری قابل توجه داشته باشد.
رنگ سفید
ما به شما یک طرح کاملا سفید برای افزایش قوای فکریتان پیشنهاد نمیکنیم، این رنگ اغلب برانگیزاننده احساسات و یا دلتنگ شدن است که هر دوی اینها میتوانند مانع فکرکردن به حال و آینده شود. رنگ سفید ذهن شما را یاری داده و شما را به پاک کردن چیزهای درهم برهم و موانع تشویق میکند.
رنگ سیاه
این رنگ به علت خنثی بودن باهر رنگی که استفاده میشود تاثیر فوق العاده ای دارد. رنگ سیاه رنگ خاصی برای طراحان داخلی محسوب میشود. در ترکیب با قرمز جلوه ویژه ای به محیط میدهد. اگر میخواهید میزان توجه به چیزی را کاهش دهید میتوانید به آن سیاه مات بزنید.سیاه با رنگهای متالیک طلایی، نقره ای، مسی و برنجی جلوه ای بی نظیر دارد. یک نیمکت که روی آن از سنگ گرانیت مشکی است میتواند ظاهر زیبایی به آشپزخانه ببخشد و همچنین رنگ مناسبی برای کفپوش میباشد. استفاده از رنگ سیاه به تنهایی برای رنگ دیوار مناسب نیست، زیرا محیط را بسته تر و ترسناک میکند. از این رنگ معمولا در چراغها و دستگیره های در به عنوان یک رنگ خنثی که اشیاء و طرحهای اطراف خود را به خوبی جلوه میدهد، استفاده میشود.
رنگ در فرش
یکی از ویژگیهایی که فرش هر منطقه را از مناطق دیگر متمایز میسازد، نوع رنگبندی آن میباشد. البته شیوه رنگرزی نیز بی تاثیر براین مهم نیست. رنگهای به کاررفته در هر فرش متاثر از پوشش گیاهی، فرهنگ و شرایط آب و هوایی آن منطقه میباشد. که همه موارد ذکر شده به فرش ایران شخصیتی خاص داده است. استفاده از رنگهای هماهنگ و چشم نواز در زیراندازهاو به خصوص فرشهای ایرانی، به زیبایی هر چه بیشتر محیط زندگی و انس انسان به محل سکونتش کمک میکند. رنگرزی و استفاده از مواد اولیه مرغوب رنگزا و نقش عمده ای که رنگ در تجسم گلها، شاخه ها و برگهای فرش و زیباسازی آن دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است.
رنگ در فرش نقش مهمی را ایفا میکند چون:
۱. رنگ در قالی باعث تشخیص محل بافت و اصالت منطقه ای فرش میشود.
۲. رنگ در قالی باعث تجسم گلها، درخشندگی و زیبایی در فرش میشود.
۳. رنگ در قالی قدمت فرش را مشخص میکند.
۴. رنگ در قالی نقشه فرش را مشخص کرده و باعث جداسازی حاشیه ها، طره ها، لچک ترنج و غیره بوده و هنر طراح و رنگبند را بیان مینماید.
۵. رنگ در قالی و کیفیت ترکیب آن هنر نقاش را نشان داده و ارزش هنری فرش را افزایش میدهد.
پس براساس موارد اشاره شده رنگ در فرش به عنوان یک رکن اصلی محسوب میشود. رنگها به دودسته تقسیم میشوند.
۱. رنگهای طبیعی اعم از معدنی، گیاهی و حیوانی
۲. رنگهای مصنوعی یا شیمیایی: بازیک، اسیدی و کرومی
هدف اصلی رنگرزی عبارتست از تثبیت یک ماده رنگزا برروی سطح به طوری که این سطح میتواند به صورت دایم بوسیله ماده رنگین پوشیده شود و در برابر عوامل مختلفی مثل سائیدگی، شستشو، عوامل جوی، نورخورشید، حرارت، رطوبت، گردو خاک و مواد شیمیایی مقاومت کند و رنگ آن زود از بین نرود.
از دیر باز انسان از مواد مختلف موجود در طبیعت برای رنگرزی استفاده میکرد. ابتدایی ترین رنگ رای بشر اولیه سیاه، قرمز بوده است که بدنبال این شناخت، انسان از خاک زرد به عنوان رنگ زرد و از خاک سرخ به عنوان رنگ سرخ و از زغال به عنوان رنگ سیاه استفاده میکرده است. پیشینه رنگسازی در ایران قدمتی چندهزار ساله داردکه نقاشیهای ابنیه تاریخی و منسوجات بدست آمده از قدیم گواه این مدعاست.
اما برا اساس مستندات موجود میتوان بیان نمود که از سال ۱۸۵۰ میلادی تا به امروز تحول بسیار وسیعی در ساخت رنگ بوجود آمده است. در سال ۱۸۶۸ میلادی آلیزارین بدست آمد. در قرن بیستم با افزایش روز افزون اختراعات و اکتشافات صنعت رنگسازی رو به تکامل خود نهاد و انواع رنگها به بازار عرضه شد. باید توجه داشت که رنگهای کرومی، که زیرمجموعه رنگهای شیمیایی ست در برابر نورو همچنین در برابر شستشو با مواد قلیایی ثبات خوبی دارند. با این حال استفاده از رنگهای طبیعی توصیه میشود. زیرا اگر منظور تنها ثابت بودن رنگ میبود به کار بردن آنها مانعی نداشت. رنگهای طبیعی با گذشت زمان در برابر تاثیر نور و اکسیداسیون و یا شستشو با مواد قلیایی اثر زودتری دارد به شکلی که خامی خود را از دست داده و حالتهای نرم و مخمل گونه به خود میگیرد و این چیزی است که در رنگهای شیمیایی دیده نمیشود.
رنگهای کرومی ترکیبی در فرشهای تازه بافت جلوه ای تندو فنرگونه دارند ولی رنکهای طبیعی در ابتداتیره بوده و با گذشت زمان شفافیت خاصی پیدا میکنند.
با توجه به این موضوع که فرش دستبافت خود یک هنر ارزشمند است، زمانی ارزش بیشتری پیدا مینماید که از زمان خلق آن تاریخ بیشتری گذشته و خود هنر به نوعی گذشت تاریخ را نشان میدهد. رنگهای طبیعی به کار رفته به علت اینکه در اثر مرور زمان حالت مخملی و تلالو طبیعی به خود میگیرد خود بیانگر قدمت فرش میشود.
?نکته:
با توجه به مطالب اشاره شده فرشهای که با رنگهای طبیعی رنگ شده باشد یقینا از ارزش بیشتری برخوردار میباشند. هز طرف دیگر چون کشور ایران در عرضه فرش دستبافت به جامعه اروپا پیشکسوت میباشد و این فرشها با رنگهای طبیعی صادر شده، علاقه مندان و مشتریان خاصی را به وجود آورده و هم اکنون نیز اینگونه فرشها نیز هواخواهان زیادی در سطح جهانی دارد و این یک مزیت رقابتی است و برای حفظ و توسعه این مزیت رقابتی لازم است استفاده هز رنگهای طبیعی در سطح کشور در فرش دستبافت توسعه و گسترش یابد.
?نکته:
همانطور که از نام فرش ماشینی بر می آید این فرش به علت مصنوعی بودن الیاف برای رنگرزی نیز از مواد شیمیایی استفاده میشود که علارغم داشتن درخشش و زیبایی مفرد در ابتدای کار رفته رفته با استفاده از آن و در معرض نور و گردو خاک قرار گرفتن از خلوص آن کاسته شده و رو به کهنگی میرد. همچنین باید خاطر نشان شد که در این نوع مصنوعی از زیر انداز تعداد رنگهای به کار رفته معدود بوده و کثرت رنگی موجود در فرشهای دستبافت در فرش ماشینی دیده نمیشود.
جمع بندی
با توجه به توضیحات داده شده:
?پیش از آنکه اقدام به خرید فرش کنید بهتر است برخی نکات را در نظر بگیرید.نوع کفپوش، وسعت محیط، میزان نورگیری، رنگ دیوارها و روکش مبلمان و پرده ها، میزان تردد در محیط و سبک فضای خانه بر نوع رنگ انتخابی تاثیر چشم گیری دارد.
? برای فضاهایی با وسعت کم، فرشی با ترکیب رنگی روشن انتخاب کنید.
?اگر اتاق شما به اندازه کافی نورگیر نیست، فرشی با ترکیب رنگی روشن انتخاب کنید. هر چه فرش اتخابی با پالت رنگی روشن تر، فضا نورانی تر به نظر میرسد.
?به هنگام انتخاب رنگ فرش به پالت رنگی موجود در فضا شامل رنگ دیوارها، پارچه ها و روکش مبلمان، پرده ها و حتی رنگ چوبی لوازم و از همه مهمتر رنگ کفپوش توجه کنید.
?در صورت انتخاب فرش دستبافت برای منزل خود دقت نمایید که آیا رنگرزی به صورت گیاهی است یا با استفاده از رنگهای جوهری و شیمیایی است که در این صورت به مرور زمان از کیفیت فرش کاسته شده و رنگ فرش کدرتر میشود.
?برای فضاهای پرتردد و پر رفت و آمد مثل اتاق نشیمن یا ورودی خانه، فرشهایی با پالت رنگی روشن مناسب نیست.
